Derasja, uitgesproken door Thijs ten Raa in de LJG Alkmaar tijdens de sjabbesavond-dienst van vrijdag 16 februari.

God zei tegen Mosje: Vraag de Israëlieten om mij offers te brengen.

En dit is het offer dat u van hen zult nemen: goud, zilver en koper; wol, linnen, …

Het is niet gemakkelijk om het Joodse volk zover te krijgen dat het geeft en bouwt.

Parasja Teroema is nog maar het begin: de handleiding voor het construeren van de Misjkan.  Het zal verder gaan met de Aron, de Tempel en het Altaar.  God’s constructie van het universum is relatief eenvoudig en duurt slechts 34 verzen in de Tora, maar alleen al voor de constructie van de Misjkan door het volk zijn meer dan tien keer zoveel verzen nodig.

Waarom dat verschil?  Wel, de bouwers zijn verschillend.  Het universum is door God gebouwd, terwijl de Misjkan is gebouwd door aannemers als Mosje en penningmeester Jaap Duizend.  God begrijpt ons, maar wij begrijpen God niet. In de tijd dat de beschrijving van de schepping van het universum werd geschreven, was het een mysterie en het had en heeft weinig zin om veel tekst aan mysteries te besteden.  De Misjkan daarentegen is makkelijk te begrijpen. Het is een tent.  Parasja Teroema leest als een IKEA-handleiding. Het begint met de lijst met alle materialen die je nodig hebt. Goud, zilver en koper; wol, linnen, …

Wat niet beschreven wordt in de parasja: Waar hebben we de Misjkan eigenlijk voor nodig? Welnu, er zijn twee visies:  Eén visie is dat God in de hemel woont en dat wij uiteindelijk zijn gast zullen zijn en dat we op aarde een kamer voor hem creëren waar hij onze gast kan zijn.  De tweede visie, die hiermee verband houdt, is dat de Misjkan een model is van het universum.  De Misjkan is dan ook geanalyseerd door zowel mystici als wetenschappers.

De Kabbala, gefascineerd door cijfers, ondernam pogingen, maar uitsluitend via de cijfers van de letters.

De Zohar analyseert de maten van de Misjkan niet rechtstreeks.  Newton en Leibniz bestudeerden de teksten en waren de initiatiefnemers van de moderne wiskunde en natuurkunde.  Uiteindelijk leidden deze tot begrip van de oorsprong van het universum, en zij het dat die is anders dan beschreven in Beresjiet.

De fascinatie blijft.  Twee jaar geleden schreef de Oekraïense bouwondernemer Eduard Shyfrin in de Jerusalem Post dat een deel van de verhouding in de Aron, 5/3, dicht bij de gulden snede ligt, volgens welke de kozijnen van de grachtenhuizen zijn ontworpen: kort staat tot lang is gelijk aan lang staat tot kort+lang.  De gulden snede is echter slechts 1,62…, en dat is minder dan 5/3.  Shyfrin zit er 3% naast.

Laat mij een soortgelijke poging wagen.  De Misjkan wordt gemeten in ellen.  Een el is 0,4572 meter.  De el werd tot het jaar 1869 gebruikt.  In dat jaar was de munteenheid nog de gulden.  Nu hebben we euro’s. 1 € = f 2,20.  Als we de oude prijs in gulden per el zouden blijven toepassen, maar nu in euro per meter, dan betalen we een factor 2,20 meer (omdat de euro meer waard is) en krijgen we een factor 1/.457 = 2,19 meer (omdat de meter langer is).  Deze twee effecten heffen elkaar vrijwel op.  We zouden er maar een half procent naast zitten.

Shyfrin maakt er een punt van dat de gulden snede irrationeel is.  Een getal is irrationeel als het niet geschreven kan worden als breuk (ratio) van twee gehele getallen.  De wisselkoers van euro naar gulden is rationeel.  De fascinatie van Joden voor wetenschappers is er altijd geweest – zelfs als wetenschappelijke bevindingen de uitspraken in de Tora tegenspreken.  Dit geldt helaas niet voor alle culturen.

Vroeger geloofden mensen dat alle getallen rationeel waren.  De Griekse wiskundige Hippasus, die vijf eeuwen voor het begin van de gebruikelijke jaartelling leefde, bewees dat wortel twee irrationeel is.  Het bewijs werd geheimgehouden, maar uiteindelijk verspreidde het nieuws zich.  Waar men bang voor was gebeurde.  Hippasus werd vermoord en het heersende geloof werd bestendigd, althans voor enige tijd.

Over tenten gesproken: Na de gruwelijke aanval van Hamas op vredelievende Israëli die met opzet bij de grens met Gaza feestten, viel de IDF binnen en leed een ziekenhuis grote schade. Hamas wilde dat de mensen geloofden dat de IDF de schuldige was, maar een week later bewees Bellingcat dat het een voor Israël bedoelde Islamitische Jihad raket was, die faalde en terugviel.  Het bewijs werd geheimgehouden en het heersende geloof werd bestendigd.

Afgelopen november zou Israëlische Mispoche ons bezoeken. Laat me het WhatsApp-gesprek kopiëren:

[08:04, 19-10-2023] Elad Salomons: Hoi Thijs, ik hoop dat het goed met je gaat. Mijn eenheid werd vorige week opgeroepen voor actieve dienst. Ik ben gestationeerd aan de noordgrens. We hopen nog steeds dat dit vóór onze geplande reis naar jullie volgende maand zal eindigen, dus ik heb onze tickets nog niet geannuleerd.

[08:09, 19-10-2023] Thijs ten Raa: Ik begrijp het. Blijf sterk. Onze krant heeft veel observaties van de ziekenhuisexplosie in Gaza onderzocht en is tot de conclusie gekomen dat deze waarschijnlijk door eigen toedoen is veroorzaakt.

[08:14, 19-10-2023] Elad Salomons: Ik heb geen idee en moet het nieuws eigenlijk nog zien. We zijn elke dag bezig met het beschermen van de grens met vuurgevechten. Sommige van mijn eenheidsgenoten raakten gewond en werden in het ziekenhuis opgenomen. Ik weet dat het ziekenhuisincident in de krantenkoppen staat, maar op dit moment niet in mijn kop.

[08:19, 19-10-2023] Elad Salomons: Hoe dan ook, deze dingen moeten gecontroleerd worden en ik ben blij dat dat de conclusie was.

Het bestendigen van valse overtuigingen voedt het antisemitisme en ik begin het te voelen.  Elad moest zijn reis afzeggen en meer evenementen trof dat lot.

Vanwege 7 oktober stelde de Obrechtsjoel een evenement uit. Het concert ter ere van de een decennium geleden overleden chazan Hans Bloemendal vond uitendelijk vier maanden later dan gepland plaats, op 4 februari 2024. Solist was klarinettist en hoboïst Henrik Goldschmidt. Mijn vrouw Anna de Voogt en ik hadden uitgekeken naar dit evenement.  Anna heeft een masterclass chazanoet gehad van Hans Bloemendal en Henrik Goldschmidt is mijn neef.  Wij nodigden Henrik uit voor ons sjabbesdiner.

Henrik leidt de Goldschmidt Academie in een moslimwijk van Kopenhagen, een gratis muziekschool voor kinderen van alle religies en culturen.  Hij is ook directeur van een Palestijns-Israëlisch vredesorkest.  Henrik vertelde ons: hij had een doodsbedreiging ontvangen; hij was bang.

Nu heeft Denemarken de beste staat van dienst in de Tweede Wereldoorlog als het gaat om de bescherming van de Joden.  De Denen stuurden mijn oom naar het veilige Göteborg.  Nederland heeft de slechtste staat van dienst.  Het Nederlandse volk heeft de Joden verraden; de Nederlandse politie pakte hen op; de Nederlandse spoorwegen stuurden hen naar de vernietigingskampen.  Zoals mijn schoonmoeder altijd zei over de deportatie van haar ouders: “Er kwam geen Duitser aan te pas”.

Henrik’s woorden over zijn bedreiging bezinken, langzaam maar zeker.  De reikwijdte dringt nu pas tot mij door.  Het Westen voelt niet meer veilig.  Israël zal ook deze oorlog winnen.  En dan zullen we wel een veilige plek hebben.  Sjabbat sjalom.